Ustjanowa Górna to malownicza miejscowość położona w Bieszczadach, która szczególnie rozkwitła w czasach Polski Ludowej. Znana jest między innymi z Kombinatu Przemysłu Drzewnego „Ustjanowa”, który zapewniał zatrudnienie wielu mieszkańcom. Jednym z najważniejszych zabytków tej miejscowości jest stara cerkiew pw. św. Paraskewy, której historia sięga końca XVIII wieku. Cerkiew była pierwotnie greckokatolicką cerkwią parafialną. Obecnie pełni funkcję rzymskokatolickiego kościoła parafialnego pod wezwaniem Narodzenia Najświętszej Maryi Panny.
Historia cerkwi
Cerkiew w Ustjanowej Górnej została wzniesiona w 1792 roku, na kilka lat przed upadkiem Rzeczypospolitej Obojga Narodów. Należała do greckokatolickiego dekanatu ustrzyckiego i pełniła funkcję głównej świątyni dla okolicznej ludności. Jest to budowla orientowana, co oznacza, że jej prezbiterium jest skierowane na wschód, zgodnie z tradycją chrześcijańską. Charakterystyczny kształt cerkwi oraz jej zrębowa konstrukcja – zbudowana z drewna, z belkami łączonymi w kątach – stanowią typowe cechy dla świątyń tego okresu.
Rozbudowa i zmiany w XX wieku
W 1892 roku cerkiew została rozbudowana i wyremontowana po zniszczeniach wojennych, co pozwoliło jej nadal służyć jako miejsce kultu przez kolejne pół wieku. Po zakończeniu II wojny światowej, w ramach represji komunistycznych, cerkiew została zamknięta. Po 11 latach od zamknięcia, całe wyposażenie świątyni zostało przeniesione do muzeum w Sanoku, co pozbawiło ją pierwotnego charakteru.
Walka o przywrócenie świątyni do użytku
Od lat 50. XX wieku miejscowa ludność podejmowała starania o przywrócenie cerkwi do użytku. Niestety, komunistyczne władze nie zezwalały na jej ponowne otwarcie. Dopiero w 1971 roku nastąpił przełom, kiedy to wydano zgodę na adaptację budynku na kościół rzymskokatolicki. W latach 1973-74 przeprowadzono generalny remont, po którym cerkiew została ponownie oddana do użytku jako świątynia katolicka.
Remont na początku XXI wieku
Na początku XXI wieku cerkiew przeszła kolejny remont, podczas którego dobudowano dwa ołtarze boczne, ambonę oraz mensę – stylistycznie nawiązujące do ołtarza głównego. Dzięki tym pracom świątynia zyskała nowe elementy, które wzbogaciły jej wnętrze, zachowując jednocześnie historyczny charakter.
Podsumowanie
Cerkiew w Ustjanowej Górnej to ważny element dziedzictwa kulturowego regionu. Jej burzliwa historia odzwierciedla losy polskich świątyń w okresie komunistycznym, a współczesne starania o jej zachowanie pokazują, jak ważne jest dbanie o dziedzictwo przodków. Obecnie cerkiew służy lokalnej społeczności jako kościół rzymskokatolicki, będąc świadectwem historycznego i duchowego bogactwa Bieszczad.
