Przed II wojną światową Wetlina była znaczącą osadą. W 1938 roku liczyła ponad 1 000 mieszkańców, a już od 1880 roku wieś zamieszkiwało ponad 810 osób wyznających głównie grekokatolicyzm, ale także prawosławie i katolicyzm rzymskokatolickiego obrządku. Dziś wieś w której na stałe mieszka ponad 340 osób żyje przede wszystkim z turystyki. Jest tutaj bardzo wiele pensjonatów, domków, pokoi na wynajem, Schronisko Młodzieżowe oraz Dom Wypoczynkowy PTTK. Nie brakuje dobrej bazy gastronomicznej i przede wszystkim pięknej przyrody oraz wyjątkowych szlaków pieszych.
Korzenie i rozwój do 1939 roku
Wetlina po raz pierwszy pojawia się w źródłach z 1580 roku, organizowana na prawie wołoskim. Jej mieszkańcami byli głównie Bojkowie – pasterze i rolnicy, a także rzemieślnicy. W XIX wieku miejscowość stopniowo rosła: w 1881 roku było tu 115 gospodarstw i 819 mieszkańców, a na początku XX wieku zabudowa i liczba domów wciąż się powiększały. Po I wojnie światowej do wsi zaczęli napływać również osadnicy polscy, dzięki czemu we wspólnej przestrzeni spotykały się różne konfesje i tradycje. W roku 1921 Wetlinę zamieszkiwało 805 osób (w 135 domach mieszkalnych): 8 wyznania mojżeszowego, 770 wyznania grekokatolickiego i 27 wyznania rzymskokatolickiego.
Dramat wojny i powojennej przebudowy
II wojna światowa i następujące po niej działania “Akcji Wisła” z 1947 roku całkowicie przerwały ciągłość osadniczą. 25 września 1944 wieś zamieszkana głównie przez Bojków została zajęta przez wojska radzieckie. W 1945 w wyniku walk żołnierzy LWP z UPA zginęło 12 mieszkających tutaj Polaków i Ukraińców. Wieś spłonęła, a ludność została wysiedlona. Mieszkańcom nakazano opuszczenie wsi w ciągu godziny, spalone zostały drewniane cerkwie i domy, a część terenu przejęły służby graniczne. Do 1958 roku wieś była niemal pusta, by potem – w ramach repatriacji i osadnictwa leśników – zacząć się stopniowo odradzać. Pierwszymi nowymi osadnikami byli pracownicy leśni oraz o.o. Bernardyni.
W Wetlinie znajdowała się wzniesiona w latach 1914-1928 największa cerkiew w Karpatach – pięciokopułowa na planie krzyża pw. Chrystusa Króla, która do wybuchu II wojny światowej nigdy całkowicie nie została wykończona. Latem 1946 roku, w trudnym okresie wysiedleń i akcji „Wisła”, cerkiew została doszczętnie zdewastowana, a w roku 1950 cerkiew została wysadzona w powietrze. Cegły i kamienie z świątyni wykorzystano przy budowie strażnicy granicznej. Dziś na miejscu cerkwi znajduje się kościół rzymskokatolicki.
Współczesna Wetlina
Na początku XXI wieku Wetlina stała się również ośrodkiem lokalnej inicjatywy historyczno‑krajoznawczej – to tutaj swoje działania skupia Stowarzyszenie Rozwoju Wetliny i Okolic. W czerwcu 2012 roku w dolinie potoku Wetlinka otwarto wytyczoną przez nie ścieżkę historyczną, prowadzącą przez tereny nieistniejących już niegdysiejszych wsi: Jaworzec, Łuh i Zawój. Już rok później, zainspirowane sukcesem tej trasy, Stowarzyszenie rozpoczęło wydawanie periodyku „Bieszczady Odnalezione” – rocznika łączącego walory historyczne i krajoznawcze.
Pod redakcją Zbigniewa Maja ukazują się w nim zarówno wieloczęściowe monografie poświęcone dziejom Wetliny, jak i szczegółowe opracowania, na przykład dotyczące bieszczadzkich kolejek wąskotorowych. W gronie autorów „Bieszczady Odnalezione” znajdują się badacze tacy jak Andrzej Pelisiak, Piotr Kotowicz, Łukasz Bajda, Szymon Modrzejewski oraz Marcin Glinianowicz, co gwarantuje wysoki poziom merytoryczny i różnorodność perspektyw. Dzięki tej publikacji pamięć o zagubionych wsiach i przemianach tego regionu zyskuje trwałe, pisemne świadectwo.
Dziś Wetlina to jeden z najważniejszych punktów na turystycznej mapie Bieszczadów:
- Liczba ludności: 342 osoby (2021), co stanowi około 20% mieszkańców gminy Cisna
- Gospodarka: dominują mikroprzedsiębiorstwa z branży turystycznej (zakwaterowanie, gastronomia), ale działają tu także pracownie rękodzieła, wypożyczalnie sprzętu oraz usługi transportowe.
- Architektura sakralna: przy głównej drodze znajduje się zabytkowy Kościół Miłosierdzia Bożego (lata 1979–1980), zrębowy, stylizowany na tradycyjne cerkwie
Atuty przyrodnicze i turystyczne
- Wejście do Bieszczadzkiego Parku Narodowego: Wetlina leży tuż przy granicy parku, co czyni ją idealną bazą noclegową.
- Połonina Wetlińska (1 254 m n.p.m.): schronisko „Chatka Puchatka” i rozległe połoniny z rozległymi widokami na Tatry i Gorgany.
- Szlaki piesze i konne: trasy prowadzące na Połoninę Caryńską, w kierunku Ustrzyk Górnych oraz do Wołosatego.
- Rowery i quady: coraz popularniejsze trasy MTB oraz wyprawy quadami w doliny i wzdłuż potoków.
- Przyroda: dolina Wetlinki, liczne źródła i potoki przyciągają fotografów i miłośników mikropiękna leśnej fauny i flory.
Ciekawostki i życie kulturalne
- „Bieszczady Odnalezione” – ścieżka historyczna w Starym Siole, gdzie można poznać dzieje dawnych wsi łemkowskich i historię operacji wojskowych.
- Festyny i imprezy plenerowe: od lat w Wetlinie odbywa się m.in. „Jazz w Starym Siole” oraz koncerty pod gwiazdami nad Wetlinką.
- Zabytkowe cerkwisko: ruiny murowanej cerkwi Chrystusa Króla (1914–1928), zniszczonej w 1946 r., stanowią punkt zadumy nad burzliwą historią regionu.
Praktyczne wskazówki dla odwiedzających
- Dojazd: samochodem drogą wojewódzką nr 897 (Cisna → Wetlina); dostępne również busiki kursujące z Leska i Ustrzyk Górnych.
- Noclegi: schroniska, pensjonaty, agroturystyka i pola namiotowe – rezerwuj z wyprzedzeniem w sezonie letnim.
- Wyposażenie: górskie obuwie, odzież na zmienną pogodę, prowiant; przy dłuższych wyprawach – mapa, zapas wody i powerbank.
- Sezon: najlepsza pogoda od czerwca do września; jesienna włóczęga po połoninach gwarantuje bajkowe barwy i ciszę poza weekendami.
Wetlina to dziś harmonijne połączenie historii i natury – miejsce, gdzie każdy turysta znajdzie i ciszę bujnych lasów, i ślady wielonarodowej przeszłości, i przede wszystkim – prawdziwą bieszczadzką gościnność.
