Istniejący od 93 lat klasztor Sióstr Nazaretanek w Komańczy położony malowniczo na wysokości około 520 metrów nad poziomem morza wybudowany został pierwotnie jako pensjonat uzdrowiskowy dla sióstr. Siostry jednak na stałe tutaj zamieszkały, prowadzą tu życie zakonne, a cześć budynku jest wykorzystywana jako letnisko. Dziś klasztor jest nie tylko domem zakonnym, znanym także jako miejsce internowania Prymasa Stefana Wyszyńskiego, ale również punktem na mapie Bieszczad które chętnie odwiedzają tysiące turystów.
Początki i budowa klasztoru
Drewniany budynek klasztoru Sióstr Nazaretanek w Komańczy powstał z inicjatywy ks. bpa Anatola Nowaka, który 4 września 1927 r. zaproponował w Rzymie Matce Generalnej Zgromadzenia Sióstr Najświętszej Rodziny z Nazaretu, Marii Laurencie Lubowidzkiej utworzenie domu Zgromadzenia na terenie diecezji przemyskiej.
Na ten cel wybrano leśną działkę na wzgórzu Bircza w Komańczy. Działkę, powstałą na początku lat 20-tych XX w. z wyrębu lasu, ofiarowała Anna z Działyńskich Potocka, właścicielka dworu w Rymanowie, żona Stanisława Wojciecha Potockiego. Początkowo wielkość parceli wynosiła niewiele ponad 1 ha, a w późniejszym czasie Siostry dokupiły pozostałą część (ob. ponad 2 ha).
W 1927 roku, w wynajętym domu, zamieszkało pięć sióstr, które zajęły się kościołem parafialnym i zakrystią. W 1929 roku na górskiej polanie, rozpoczęto budowę drewnianego domu z murowanym parterem w stylu szwajcarskim. 2 sierpnia 1929 roku poświęcono kamień węgielny pod budowę klasztoru. Ceremonii tej dokonał ks. bp A. Nowak. Budynek powstał według planów opracowanych przez Jana i Franciszka Nadziakiewiczów, budowniczych z Rymanowa. Budowniczowie z Rymanowa ukończyli budowę w 1931 roku.
12 sierpnia 1931 r. odbyło poświęcenie budynku który miał służyć przede wszystkim siostrom Zgromadzenia celem poprawy zdrowia, a także jako dom wypoczynkowy dla nauczycieli oraz uczennic szkół prowadzonych przez siostry Nazaretanki. Od początku budynek Leśnego Domu został zaprojektowany jako obiekt z częścią dostępną tylko dla sióstr zakonnych oraz z częścią gościnną, służącą osobom z poza klasztoru.
Funkcje klasztoru
Budynek klasztorny składał się z dwóch części: jedna była przeznaczona dla sióstr zakonnych, które przybywały tu głównie w celu poprawy zdrowia, szczególnie ze względu na choroby płuc. Część ta objęta była klauzurą, co oznaczało, że była ona zamknięta dla gości i dostępna tylko dla sióstr zakonnych. Natomiast druga część była przeznaczona właśnie dla gości, którzy przyjeżdżali, by spędzić czas w tym miejscu i którym odpłatnie udostępniano pokoje. W klasztorze znajdowała się półpubliczna kaplica pod wezwaniem Teresy od Dzieciątka Jezus, która była miejscem modlitwy zarówno dla sióstr, jak i odwiedzających. Z parteru oraz z poziomu piętra dostępna była kaplica klasztorna z obu części budynku. W latach 1931-1939 liczba sióstr w klasztorze przekroczyła 20 osób. W klasztorze też przebywali goście.
Klasztor w czasie wojny i tuż po wojnie
Podczas II wojny światowej klasztor (jego część gościnna) został zajęty przez Niemców. Mimo to, siostry Nazaretanki aktywnie pomagały ukrywać poszukiwanych kapłanów i osoby pochodzenia żydowskiego, pomagając im w ucieczce za granicę oraz współpracując z kurierami. Siostry w tym czasie przyjmowały też rodziny wysiedlone z zachodniej Polski. W latach 1944-1948, w trudnym czasie walk z partyzantami, siostry nadal świadczyły pomoc lekarską i charytatywną potrzebującym.
Po II wojnie w klasztorze zorganizowano punkt sanitarny, który istniał do roku 1961. Prowadzono też tu kuchnię „RGO”, dla potrzebujących pomocy, wydając około 300 obiadów. Od końca działań wojennych i po spaleniu się kościoła w Komańczy kaplica służyła wiernym.
Po wojnie prace zabezpieczające i remontowe wykonywano na bieżąco, systemem gospodarczym. Odnawiano elewacje, malowano stolarkę, pokrycie dachowe. Zaprowadzono odwodnienie wokół budynku, przed elewacją frontowa położono wylewkę cementową oraz opaskę cementową wokół domu. W niektórych pomieszczeniach położono boazerię z pionowo układanych deseczek, polakierowanych.
Internowanie Prymasa Stefana Wyszyńskiego
Jednym z najważniejszych wydarzeń w historii klasztoru było internowanie w nim prymasa Stefana Wyszyńskiego. Od 29 października 1955 do 28 października 1956 roku przebywał on w klasztorze, mieszkając na pierwszym piętrze w pokoju nr 5. Dziś odwiedzający mają możliwość zwiedzenia tego pokoju oraz kaplicy, w której prymas się modlił.
Okres współczesny klasztoru Sióstr Nazaretanek
W 1993 r. w oknach kaplicy wstawiono wielobarwne witraże projektu Macieja Kauczyńskiego przedstawiające: Matkę Franciszkę Siedliską oraz Prymasa Stefana. Wyszyńskiego, wykonane w Pracowni Witraży – Krzysztof Paczka, Andrzej Cwilewicz, Kraków, Rynek Podgórski. W latach 1993-1997 kapelanem klasztoru był ks. Józef Zięba, przyjaciel bł. Jerzego Popiełuszki.
W ostatnich kilkunastu latach (od 2007 roku) w budynku przeprowadzono szereg prac renowacyjnych m.in. wymieniono stara stolarkę okienną i balkonową na podobną drewnianą, wymieniono drzwi wejściowe przy elewacji frontowej i bocznej oraz wymieniono zniszczone elementy więźby dachowej i pokrycia dachowe na blachę falistą. Wykonano także wymianę rynn, rur spustowych oraz zmieniono na nowe pokrycie na wieżyczce sygnaturki. Nastąpiła także wymiana instalacji elektrycznej, co, wod-kan, i przewodów oraz instalacji wentylacyjnych. W niektórych pomieszczeniach wydzielono pomieszczenia i wykonano łazienki.
Fot. NAC, zabytek.pl
